Epidemiologia w Polsce

W Polsce diagnozę raka szyjki macicy słyszy ok. 2 500 kobiet rocznie. Około 50% z nich umiera5.

Liczba zachorowań i zgonów na RSM*

hpv statistics
Ilość zachorowań Ilość zgonów
*RSM - rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy może dotyczyć każdej kobiety. Ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, aż do 6 dekady życia. Następnie stopniowo maleje6.

Liczba zachorowań na RSM* w grupach wiekowych u kobiet w 2019r.

hpv statistics
0
0
0
1
5
30
86
140
199
214
192
270
382
375
222
121
92
78
Ilość zachorowań
*RSM - rak szyjki macicy
section background

HPV a rak szyjki macicy

Za zdecydowaną większość przypadków raka szyjki macicy (ponad 95 % ) odpowiedzialny jest wirus brodawczaka ludzkiego - HPV (Human Papilloma Virus)8.

HPV jest najczęstszą infekcją wirusową przenoszoną drogą płciową9. Prezerwatywy nie stanowią wystarczającej przed nim ochrony10. Szacuje się, że w ciągu całego życia 8 na 10 aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn zostanie zarażonych wirusem HPV11.
about us
warning-icon
W Polsce >80% przypadków raka szyjki macicy wywołanych jest przez HPV typu 16 i 18 - wysoko onkogenne typy wirusa34.
about us
section background

Czynniki ryzyka

W większości przypadków zakażenie HPV ustępuje samoistnie, ale u wszystkich kobiet istnieje ryzyko, że zakażenie HPV przejdzie w infekcję przewlekłą, prowadzącą do zmian przednowotworowych, a w konsekwencji do raka szyjki macicy14.

Czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy jest palenie tytoniu (zwiększa ryzyko 2-krotnie). Dodatkowo wymienia się niektóre infekcje narządu rodnego (chlamydioza, rzeżączka, wirus opryszczki, wirus cytomegalii), liczne ciąże i porody (więcej niż 5), dietę ubogą w witaminę C i wieloletnie stosowanie środków antykoncepcyjnych.
Tak zwanymi pośrednimi czynnikami ryzyka są:
  • wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
  • duża liczba partnerów seksualnych,
  • partnerzy współżyjący z wieloma osobami, sami zakażeni HPV,
  • stwierdzona wcześniej nieprawidłowość w badaniu cytologicznym32.
Należy odnotować, że rak szyjki macicy częściej diagnozowany jest w krajach, które nie wdrożyły skutecznych programów badań przesiewowych15. Jak ustrzec się przed rakiem szyjki macicy? - patrz rozdział “profilaktyka”.

Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest zakażenie wirusem HIV – kobiety żyjące z wirusem HIV są 6 razy bardziej narażone na rozwinięcie raka szyjki macicy wywołanego przez HPV16. section background
section background
section background

Profilaktyka

Profilaktyka raka szyjki macicy opiera się na dwóch filarach: szczepieniach przeciw wirusowi HPV
oraz badaniach przesiewowych (cytologia)17. Ich połączenie daje najlepsze rezultaty
w zapobieganiu tego typu nowotworowi.
hpv
Szczepienia ochronne przeciw wirusowi HPV – wszystkie dostępne na rynku szczepionki chronią przed najbardziej onkogennymi typami wirusa HPV - 16 i 18. Szczepionki przeciw wirusowi HPV mają potwierdzony profil bezpieczeństwa i są dobrze tolerowane. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są: ból w miejscu wstrzyknięcia, zaczerwienienie, obrzęk, zmęczenie, ból głowy lub łagodna gorączka18.
doctor
Cytologia – test przesiewowy w kierunku raka szyjki macicy, który opiera się na ocenie mikroskopowej komórek złuszczonych z części pochwowej szyjki macicy. Testy są przeprowadzane wśród kobiet, które nie mają żadnych symptomów i często czują się całkowicie zdrowe. Badania przesiewowe umożliwiają wykrycie nowotworu na bardzo wczesnym etapie, kiedy istnieje wysokie prawdopodobieństwo jego wyleczenia 19, 20. Oprócz tego coraz szerzej (szczególnie gdy wyniki cytologii są niepewne) stosuje się badanie obecności w nabłonku szyjki DNA wirusa brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus – HPV). Badanie to można wykonać jednocześnie z cytologią, ponieważ metoda pobrania materiału jest identyczna 32.
section background section background
section background

Profilaktyka w innych krajach

Szczepienie przeciw HPV jest częścią rutynowego harmonogramu szczepień dla dziewcząt, a w niektórych przypadkach także dla chłopców, w ponad 96 krajach na całym świecie21.

Od 2006 r., kiedy pierwsza szczepionka przeciw HPV została wprowadzona na rynek zaszczepiono już ponad 100 mln osób z wykorzystaniem ponad 270 mln dawek21. Kraje z wysokim wskaźnikiem wyszczepialności wśród dziewcząt i młodych kobiet mają najlepsze rezultaty w redukcji infekcji HPV i związanych z nią chorób21.

Przykłady skutecznych programów szczepień to m.in.:
england flag
Anglia – badania pokazują, że w ciągu 8 lat po wprowadzeniu szczepionki przeciw HPV (gdzie zaszczepionych zostało 90% dziewcząt z grupy docelowej) liczba zakażeń powodujących raka szyjki macicy spadła o 86 % wśród kobiet w wieku 16 do 21 lat22.
australian flag
Australia – po wprowadzeniu szczepień, między 2005 a 2015 r., wskaźnik infekcji HPV wśród kobiet w wieku 18 – 24 lata spadł z 22,7% do 1,1%22. Odnotowano także 70% redukcję przypadków nieprawidłowości szyjki macicy o wysokim stopniu złośliwości u kobiet poniżej 20 lat i 50% redukcję u kobiet w wieku 20-24 lata23.
scotland flag
Szkocja – wyniki badań opublikowanych w marcu 2019 r. wskazują na 89% redukcję zmian przedrakowych CIN+3 u młodych, zaszczepionych kobiet w wieku 24-25 lat, w porównaniu z niezaszczepionymi kobietami w wieku 31 lat22.
section background
hands section background section background

Zalecenia ekspertów

expert section background
Zalecenia ekspertów
WHO w globalnej strategii dotyczącej raka szyjki macicy24 podjęło się wyzwania wyeliminowania tej choroby. W tym celu zaleca kompleksowe podejście do profilaktyki raka szyjki macicy i rekomenduje m.in.:

  • Profilaktykę pierwotną w postaci szczepień przeciw HPV
    • w pierwszej kolejności szczepienie dziewczynek pomiędzy 9 a 14 rokiem życia. Zalecany wiek szczepienia uzasadniony jest największą – w tym właśnie wieku – skutecznością szczepionki w budowaniu długotrwałej odporności i daje najsilniejszą odpowiedź immunologiczną. Ponadto szczepienie ma największą skuteczność przed ekspozycją na infekcję HPV25, tj. przed rozpoczęciem współżycia seksualnego. Niektóre kraje rozpoczęły również programy szczepień dla starszych kobiet oraz mężczyzn26.
  • Połączenie szczepień przeciw HPV z regularnymi badaniami przesiewowymi i leczeniem zmian przedrakowych.
    • WHO wyraźnie podkreśla, że szczepienia nie zastępują badań kontrolnych27.
W Polsce szczepienie przeciw HPV znajduje się w Programie Szczepień Ochronnych, jako szczepienie zalecane28. Eksperci coraz częściej podkreślają jednak, że ze względu na udowodnioną skuteczność w zapobieganiu nowotworom, szczepienie przeciw HPV powinno być traktowane priorytetowo29.
section background section background
section background section background

Czy szczepić chłopców?

Chociaż rak szyjki macicy jest najczęstszą chorobą wywoływaną przez HPV, to wirus ten może również powodować inne nowotwory np. raka odbytu33. Szczepienie chłopców to również pośrednia ochrona kobiet, które w ten sposób unikają zakażenia HPV31. Z tego względu niektóre kraje m.in. Australia, Niemcy, Włochy, Norwegia czy Wielka Brytania oferują również powszechne szczepienia przeciwko HPV dla chłopców30.
young boy
section background
section background section background
section background
GSK Commercial Sp. z o.o. ul. Rzymowskiego 53, 02-697 Warszawa, tel.:0 22 576 90 00 fax: 0 22 576 90 01 pl.gsk.com

Szczepienie, podobnie jak podanie leku, może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych. Wszystkie działania niepożądane produktów leczniczych należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel. (22) 492-13-01, fax (22) 492-13-09, zgodnie z zasadami monitorowania bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu https://www.urpl.gov.pl lub Podmiotu Odpowiedzialnego za produkt, którego zgłoszenie dotyczy.

Treści zamieszczone w materiale mają wyłącznie charakter informacyjny, nie mogą być traktowane jako forma konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o sposobie i zakresie stosowanego leczenia.

1 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
2 International Agency for Research on Cancer. WHO European Region. Cancer profile https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/994-who-europe-region-euro-fact-sheets.pdf (dostęp: lipiec 2022 r.)
3 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
4 WHO rozpoczyna globalną strategię przyspieszenia eliminacji raka szyjki macicy - https://szczepienia.pzh.gov.pl (dostęp: lipiec 2022 r.)
5 Opracowanie na podstawie: Wojciechowska Urszula, Didkowska Joanna. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/publikacje/ , raporty roczne z lat 2015 do 2019 (dostęp: lipiec 2022 r.)
6 Wojciechowska Urszula, Didkowska Joanna. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Dostępne na stronie: http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy-kobiet/ (dostęp: lipiec 2022 r.)
7 Wojciechowska Urszula, Didkowska Joanna, Florentino Catano dos Santos, Irmina Michałek. Zachorowania i zgodny na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestt Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/publikacje/ , raporty roczny z 2019 r. str. 52 (dostęp: lipiec 2022 r.)
8 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
9 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 11
10 Krajowy Rejestr Nowotworów, Szyjka macicy, http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy/ (dostęp: lipiec 2022 r.)
11 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 11
12 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
13 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 07
14 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
15 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 08
16 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
17 WHO, Global strategy towards eliminating cervical cancer as a public health problem, 2020 r.
18 Podsumowanie – szczepionka przeciw HPV, https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/ (dostęp: lipiec 2022 r.)
19 Badanie cytologiczne, profilaktyka raka szyjki macicy: https://www.zwrotnikraka.pl/badanie-cytologiczne-wyniki/ (dostęp: lipiec 2022 r.)
20 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
21 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 14
22 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 17
23 Has the vaccine program been successful?, https://www.hpvvaccine.org.au/the-hpv-vaccine/has-the-program-been-successful.aspx (dostęp: lipiec 2022 r.)
24 WHO, Global strategy towards eliminating cervical cancer as a public health problem, 2020 r.
25 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 16
26 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 15
27 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: lipiec 2022 r.)
28 Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2021 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2022, https://www.gov.pl/web/gis/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2022 (dostęp: lipiec 2022 r.)
29 Czy będą nowe szczepienia obowiązkowe? - Aktualności - Szczepienia - Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl) (dostęp: lipiec 2022 r.)
30 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 15
31 Czy przeciw HPV powinniśmy szczepić mężczyzn? - https://szczepienia.pzh.gov.pl (dostęp: lipiec 2022 r.)
32 Blecharz P. Rak szyjki macicy: przyczyny, objawy, leczenie i szczepienie. https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/99295,rak-szyjki-macicy
33 Szczepienia info Co to jest HPV? https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/?strona=2*co-to-jest-hpv
34 Nowakowski A;Pathol Oncol Res;2015;21;703-71

Treści zamieszczone w materiale mają wyłącznie charakter informacyjny, nie mogą być traktowane jako forma konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o sposobie i zakresie stosowanego leczenia.
GSK Commercial Sp. z o.o., ul. Rzymowskiego 53, 02 - 697 Warszawa, tel.: 22 576 90 00, fax: 22 576 90 01, https://pl.gsk.com

NP-PL-CER-WCNT-220001, lipiec 2022